De Koptische kunst en iconen
- Koptische kunst is authentieke Egyptische kunst, geboren op Egyptische bodem, en met haar wortels in de oude Egyptische cultuur. Het is een populaire kunst die de ware spirituele gevoelens van de Koptisch kunstenaar uitstraalt.
- In de Koptisch Kerk zijn iconen een essentieel onderdeel van het Kerkgebouw. Ze bevinden zich aan de iconostasis en aan de zijmuren. Deze toepassing was nooit louter uit decoratief oogpunt, maar had een evangelische boodschap en een educatieve rol, bijdragend aan het geloof in de Kerk. Door hun simpele kleurentaal laten zij de mysteriën van de Evangeliën zien, illustreren zij de doctrines van de Kerk, en maken zij de gelovigen voelen dat ze in de hemel zijn.
- Sint Gregorius van Nazianzus ziet de iconen als net zo belangrijk als preken en teksten. Deze laatste twee kunnen als verbale iconen beschouwd worden. De iconen zijn illustratieve iconen, in een simpele universele taal, die door iedereen begrepen wordt.
- Iconen zijn instrumenten van de Heer. Zij helpen gelovigen bij het mediteren, geven het hart berouw, en laten de ziel naar de hemel oprijzen. Sint Maria van Egypte vertelt over haar berouw: “Ik keek naar boven en zag de icoon van de Heilige Maagd Maria, en haar reinheid gaf mij berouw. Al mijn problemen en mijn zonden kreeg ik weer voor ogen. Ik knielde voor de icoon en vroeg de Heer om een tweede kans.”
- De Koptisch artiest is een onderwijzer en prediker. Zijn kunst heeft een missie: het is niet slechts kunst, maar Openbaring. De kunst geeft ziel en leven. In de iconen zijn niet de kunstenaars eigen gevoelens, maar die van de apostelen en Kerkvaders verwerkt. De kunstenaar gebruikt wereldse elementen om het buitenwereldse te laten voelen. Hij verandert het materiële in het geestelijke.
Karakteristieken van Koptische iconen:
- De iconen worden gekarakteriseerd door:
Een representatie van het blije leven. Er zijn geen beelden van de hel, of van kwellingen. De Kerk wil haar kinderen hoop geven, niet bang maken. - Vervulling van de overwinningsgeest. De kinderen van de Kerk moeten vertrouwen hebben. Er zijn geen beelden van demonen. Soms zijn ze afgebeeld in een zwakke positie, onder de voeten van martelaren of van de Heer.
- Een uiting van de kracht van de geest. De hoofden zijn vergroot, met grote ogen. Het lichaam is klein, omdat de artiest de nadruk wil leggen op het spirituele. De grote hoofden staan symbool voor God, ons hemelse Hoofd, en de ogen staan voor het inzicht.
- Een houding van gebed. De mannelijke heiligen hebben een bidhouding: zij heffen hun handen voor God. Deze houding laat de positie van de Heer aan het kruis zien, en is een belangrijk gebaar van de priester tijdens de liturgie.
- Het kruis dragend. De Heer draagt een Koptisch kruis. De Kerk wil dat wij hem zien als onze redder.
- Met een blik van inzicht. Heiligen en Hemelse creaturen kijken met twee ogen recht omhoog, hun inzicht tonend, terwijl slechte personen, zoals Judas, maar een oog hebben dat naar aardse dingen kijkt. De grote ogen bouwen voort op de oude Egyptische kunst.
- De stralenkrans rond de hoofden van heiligen en engelen. Zij laten zien dat ze het licht van de wereld zijn. Iconen van de Heer hebben een kruis in de stralenkrans, samen met de Griekse letters alpha en omega, een teken van de Heers goddelijkheid.
De iconostase:
- Dit is een scherm tussen de altaar ruimte en het Kerkschip.
Volgorde van de iconen op de iconostase:
- Aan de rechterzijde van de hoofddeur hangt een icoon van de Heer Jezus. De Heer Jezus heeft het Evangelieboek in Zijn hand met het vers: “Ik ben de goede herder”. Daarnaast is het icoon van Johannes de Doper die de weg voor de Heer bereidde. Verder is het icoon van St. Athanasious, Bisschop van Alexandrië.
- Aan de andere kant hangt de Heilige Maagd Maria, de koningin die aan de rechterhand van de koning zit, en daarnaast is het icoon van St. Markus, de evangelist en de stichter van de Koptisch kerk.
Invloed van de Koptische kunst wereldwijd:
- In de eerste eeuwen kwamen Kerkleiders vanuit de hele wereld naar Egypte om theologie en de Bijbel aan de theologische school van Alexandrië te bestuderen. Ook het monastieke leven in de woestijn werd uitgeoefend. Tegelijkertijd gingen Egyptische monniken en predikers uit over de wereld. Op deze manier verspreidde de Koptische kunst zich over de hele wereld naar Ethiopië, Soedan, Libië, Nubië, en Ierland, waar zeven Egyptische monniken predikten en begraven werden bij ‘Desert Ulidh’.